Wczesna diagnoza uszkodzeń słuchu, prawidłowa rehabilitacja oraz aparatowanie przyczyniają się do tego, że coraz więcej dzieci z uszkodzonym słuchem trafia do szkół masowych. Zdarza się, że nauczyciele nie mają dostatecznej wiedzy na temat tego, jakie warunki należy stworzyć, aby uczeń z uszkodzonym słuchem mógł sprostać szkolnemu procesowi uczenia się. Problemy językowe dziecka niedosłyszącego są ogromne. Można je porównać do tych, z jakimi sami się borykamy ucząc się języka obcego. Posiadamy określony zasób słów, ale mając przed sobą nowy tekst lub osobę posługującą się tym językiem mamy kłopot ze zrozumieniem przekazu. Chciałabym przedstawić zasady, jakimi powinien kierować się nauczyciel w celu dostosowania warunków w klasie do specyficznych potrzeb ucznia z uszkodzonym słuchem. Wskazówki dla nauczycieli do pracy z dzieckiem z uszkodzonym słuchem:
I. MIEJSCE UCZNIA W KLASIE 1. Posadź dziecko tak, aby mogło widzieć ciebie, ale także w razie potrzeby obrócić się i widzieć kolegów - najlepsza będzie 2 - 3 ławka w rzędzie od okna (źródło światła powinno być z tyłu). 2. W przypadku, gdy uczeń na jedno ucho słyszy lepiej niż na drugie, powinien siedzieć tak, by być zwróconym sprawniejszym uchem w stronę rozmówcy.
II. AKUSTYKA I OŚWIETLENIE 1. Jeśli to możliwe, zadbaj o to, by sala szkolna była wyłożona materiałem dźwiękochłonnym lub przynajmniej znajdowała się w niej wykładzina podłogowa o miękkiej powierzchni oraz zasłony. Dzięki temu można wytłumić część hałasów i ograniczyć zjawisko echa. 2. Staraj się, aby źródło światła znajdowało się z tyłu ucznia i aby twoja twarz była oświetlona. Pamiętaj o tym, by nie stać w oknie gdy jesteś zwrócony ku klasie, gdyż wtedy twoja twarz będzie w cieniu, a światło będzie świeciło uczniowi w oczy. Twarz osoby mówiącej powinna być oświetlona. 3. Zachęcaj wszystkich uczniów, by ograniczali hałasy np. stukanie krzeseł, stukanie przyborami szkolnymi, szuranie butami. 4. Zwróć uwagę, czy w czasie zajęć nie używa się obok hałaśliwych maszyn np. kosiarka.
III. PROWADZENIE ZAJĘĆ 1. Zanim przekażesz polecenie lub zadasz pytanie upewnij się, że uczeń uważa. 2. Zwracaj się twarzą ku uczniowi dając mu w ten sposób możliwość odczytywania mowy z ust. Nie chodź gdy do niego mówisz. 3. Dbaj o wyraźną artykulację. 4. Unikaj krzyku, mów w naturalny sposób, w normalnym tempie i z normalną intonacją. 5. Nie zwracaj się do ucznia pojedynczymi słowami, lecz całymi zdaniami, gdyż uczeń często rozumie wypowiedzi opierając się na domyśle. 6. Stosuj krótkie zdania lub frazy. 7. Gdy mówisz lub czytasz na głos unikaj zasłaniania twarzy dłońmi lub książką, gdyż uniemożliwia to odczytywanie mowy z ust. 8. Sprawdź czy uczeń zrozumiał co zostało powiedziane. Poleć mu, by wyjaśnił lub powtórzył pytanie. Jeśli tylko zapytasz czy zrozumiał, nawykowo kiwnie głową. 9. Unikaj zadawania pytań, które wymagają odpowiedzi "tak" lub "nie". 10. Jeśli uczeń nie odpowiada na pytanie powtórz je lub zadaj w innej formie. 11. Daj uczniowi czas na odpowiedź. Być może będzie chciał upewnić się czego od niego oczekujesz. 12. Upewnij się, ze uczeń wie za co został skarcony. Nie przyjmuj za pewnik, że zdaje sobie sprawę z popełnionego błędu. Uczeń mógł nie zrozumieć czego się od niego wymaga. 13. Zapewnij uczniowi dostęp do notatek z lekcji. 14. Zachęcaj ucznia, by dawał znać, że czegoś nie zrozumiał lub nie usłyszał. Sprawdzaj czy prawidłowo zrozumiał polecenia związane z wykonywaniem pracy domowej lub na lekcji. 15. W razie potrzeby podawaj polecenia na kartce. 16. Wykorzystuj każdą sposobność do indywidualnej pracy z uczniem. 17. Zwracaj się do ucznia po imieniu. 18. Unikaj dotykania ucznia, nie popychaj go, nie podchodź nagle z tyłu. 19. Pamiętaj o konieczności kontaktu wzrokowego w czasie rozmowy. 20. Mów do ucznia dopiero wtedy, gdy jesteś dokładnie przed nim. 21. Uświadom sobie problemy ucznia związane z korzystaniem ze środków masowego przekazu (radio, telewizja, telefon) oraz problemy związane z robieniem notatek, literowaniem, dyktandami.
IV. APARATY SŁUCHOWE 1. Poznaj zasady działania aparatu słuchowego. 2. Dowiedz się czy uczeń używa jednego czy dwóch aparatów słuchowych. 3. Przed lekcją upewnij się, że aparat działa. 4. Zapoznaj się z zaleconym wzmocnieniem aparatu. 5. Dowiedz się jakie baterie znajdują się w aparacie dziecka i jaki jest czas ich działania. Żywotność baterii zależy od wielu czynników i wynosi od kilku dni do 2 -3 tygodni. 6. Miej zapasowe baterie. 7. Przypominaj dziecku o zdejmowaniu aparatu przed zajęciami sportowymi, ruchowymi lub na pływalni. Pamiętaj, że w tych sytuacjach percepcja dźwięków jest znacznie słabsza. 8. Dowiedz się, w jaki sposób uczeń zdejmuje aparaty (aparat powinno się zdejmować trzymając go za wkładkę) oraz w jaki sposób wymienia się baterie. 9. Jeśli to możliwe postaraj się przymierzyć aparat by dowiedzieć się jak działa i jak odbierane są wzmocnione dźwięki.
Pozytywne nastawienie nauczyciela pomoże uczniowi z uszkodzonym słuchem w osiąganiu postępów szkolnych. Wyjaśnienie innym uczniom istoty uszkodzenia słuchu przyczyni się do poprawy stosunków między dzieckiem niesłyszącym a resztą klasy.
Bibliografia: 1. M.Góral, Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, PZWL, Warszwa 1993 2. T.Gałkowski, O integracji dzieci i młodziezy z uszkodzonym słuchem, "Biuletyn Audifonologii" T. IV, 1992 3. O.Perier, Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu, WSIP. Warszawa 1992
Opracowanie: Marta Kałaska Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Garwolinie |